Văn hóa
Trà khí
[Tác giả: Ẩn Hạc – Uống TràThôi]
Trong thế giới của những trà nhân “chính hiệu” thì trà ngon không chỉ được phân định bằng sắc nước, hương trà, vị trà hay hình dáng cánh trà, mà còn thấu hiểu cả “trà khí”. – một dạng năng lượng tồn tại bên trong trà và có tác động lên chính bản thân của người uống trà.
A. KHÁI QUÁT VỀ TRÀ KHÍ
Từ xưa cho đến nay, các bậc hiền sĩ yêu thích trà vì tinh khí của nó. Cho nên, hiểu vì nguyên nhân làm cho trà được ưu thích trong giới thiền đạo (tính chất thiền vi diệu đã hòa chung vào cuộc sống) là điều cần thiết trong những giây phút thể nghiệm. Khi trà khí được gìn giữ, giây phút thưởng trà càng thêm thăng hoa. Nếu chúng ta không có được mức độ cảm ngộ cần thiết, rất nhiều yếu tố liên quan đến trà, hay những tinh túy của nó cũng như trong bản thể chúng ta, vô tình chúng ta bỏ lỡ những giây phút cảm nghiệm không có lại lần thứ hai trong đời ngoài những hương hậu tinh tế của nó. Từ hàng nghìn năm nay, Khí công – một nhánh rèn thân luyện tánh của Đạo giáo, đã góp phần quan trọng và là nền tảng của tất cả các tinh hoa trong nghệ thuật. Khí – một trong bốn nguyên tố cấu thành nên vạn vật trong vũ trụ, và là yếu tố quan trọng hàng đầu của thuật điều thân dưỡng khí trong y học cổ truyền. Khí thông thân khỏe mạnh, khí bế người ốm đau. Cho nên, ngoài việc thực hành khí công, người xưa còn ứng dụng nguyên tố khí vào thực phẩm và đồ uống, giúp cải thiện và nâng cao sức khỏe, và đương nhiên Khí cũng tồn tại trong Trà. Với tinh thần của thiền trà, thông qua việc nghiên cứu trà khí giúp ta tìm hiểu sâu hơn bản thể của chính chúng ta, nhưng giây phút này, quan trọng hơn, lần nữa ta lại pha ấm trà dành riêng cho mình…
Hồng shan cổ thụ vụ đầu 2022.
Khí nguyên nghĩa của nó là ‘năng lượng’ – một dạng năng lượng tiềm ẩn rung động tinh vi của vạn vật trong vũ trụ, xa hơn là những chuyển động to lớn của nước non sông núi, động vật và bao gồm sự chuyển động của không khí. Rộng hơn nữa là sự hiểu biết sâu hơn về khí sẽ giúp chúng ta cảm nghiệm những tinh tủy trong triết học phương Đông. Thông qua thiền định và các bài tập thực hành như khí công hay thái cực cho phép chúng ta mon men trải nghiệm về dòng chảy của khí, cũng như sử dụng khí để chữa bệnh hay khi trong thưởng trà. Khi cảm nghiệm về nguồn năng lượng thiêng liêng tuôn chảy đó, nó sẽ giúp ta mở rộng độ nhạy cảm của các giác quan, thâm nhập vào những làn sóng rung động vi tế và thật sự cảm được những chiều sâu năng lượng bên trong các vật thể, mở ra những hiểu biết sâu sắc hơn, từ đó, bạn sẽ nhìn thế giới này dưới một góc độ hoàn toàn khác biệt, dịu dàng và hòa ái hơn.
Khi nới bắt đầu, thật sự rất khó để nói về Khí bởi khí tồn tại song song, đồng hành cùng chúng ta. Lúc thưởng trà cũng vậy. Trà Khí là một khái niệm mơ hồ và ta chỉ nhận ra nó thông qua các vật thể trung gian, ví dụ như cảm giác hay bầu không khí xung quanh chúng ta. Khí là một trạng thái tiềm ẩn, vô hình vô ảnh, tồn tại cùng bản thể của mọi vật, kể cả con người. Cho nên, lúc thưởng trà, là ta đang thể nghiệm trà hay là trà đang thể nghiệm chúng ta, hay đơn giản trà và ta cùng tồn tại? Có lẽ thông qua trà, khí của ta lưu động – trà làm cho khí trong bản thể chúng ta trở nên rõ ràng hơn hoặc bản thân trà khí – nó là một nguồn năng lượng truyền cảm hứng đến bản thể ta?!
Trả lời cho câu hỏi này và những câu hỏi quan trọng khác tương tự như thế không nằm trong việc thưởng trà. Tuy nhiên, những gì bài viết cố gắng mang đến cho các bạn là bước đầu cùng nhau trải nghiệm Trà khí để làm rõ sơ nét Trà khí là gì trong một số kiến thức hạn còn hạn chế và tầm cảm nghiệm thô thiển của người viết. Bởi ngay cả những bậc uyên thâm hiền sĩ từ xưa cho đến nay đều thốt lên ‘Ôi trà khí!’, thì với hậu học như chúng ta, để hiểu hết về nó thì hoàn toàn không phải là điều dễ dàng.
Khí của trà không phải là caffein như trong nhiều nghiên cứu khoa học thường đề cập đến. Khí của trà cũng giúp kích thích dòng năng lượng trong bản thể, nhưng khác với caffeine ở chỗ, caffeine tạo cho con người hưng phấn ở hệ thần kinh vận động, giúp con người hưng phấn, xua tan cảm giác mệt mỏi trong ngày; trái lại, Khí của trà tạo sự hưng phấn, làm con người phấn chấn và vui vẻ trong tâm hồn nhưng điềm đạm ở cảm xúc và hành vi. Điều này đã được hậu học chúng ta cảm nhận, vì đa phần những người thưởng trà đều có sử thích lắng đọng trong không gian yên tĩnh, cũng thích thưởng trà một mình, nhưng hơn hết, tâm tính chúng ta ngày càng ôn hòa hơn. Đó chính là Khí trong bản thể chúng ta đang chuyển động thông qua sự tương tác với bản thể khí của trà. Khi cảm ngộ được dòng khí tinh tủy này lưu chuyển trong bản thể của ta, của tràm của mọi thứ xung quanh, chúng ta đã được truyền cảm hứng để thưởng loại trà được pha riêng cho chính mình.
Nếu là người quan sát được cơ thể của chính mình, ta hẳn sẽ cảm ngộ được cơ thể từ thô đến tế. Giả như một cơn đau, bề ngoài chỉ là một cơn đau, nhưng khi bình tĩnh nhìn lại, chúng ta thấy xung quanh khu vực đau đó có nóng ran, ngứa, đau và đi kèm các cảm giác khác trong khu vực đau đó. Sâu hơn nữa là cảm nhận được một luồng khí nóng ran đặc biệt ở nơi cơ thể bị đau,… Đó ta gọi là dòng khí năng lượng, lúc xuất hiện có thể làm cho cơ thể lâng lâng và tê dại, nhưng mỗi người đều có cảm nghiệm về khí khác nhau. Tương tự, khi ta thưởng thức một tách trà ngon, dòng khí của trà tương tác với dòng năng lượng trong bản thể chúng ta, tạo ra một sự rơn rơn sảng khoái. Khi đó, ta được Trà khí thúc đẩy.
Đơn giản hơn là bạn cũng có thể cảm nhận dòng khí trong lòng bàn tay mình sau khi thưởng một tách trà hảo hạng vì bàn tay thường là bộ phận nhạy cảm nhất bởi nơi đây tập trung rất nhiều dây thần kinh cảm giác. Ban đầu, có thể chúng ta sẽ cảm thấy một luồng râm ran hoặc như kim châm, hoặc cảm giác nóng bừng. Sau đó, thử tập trung vào luồng năng lượng đó để thấy bất kỳ cảm giác nào khác biệt bên trong của hơi nóng như đã đề cập ở trên. Đó là luồng năng lượng của Trà đang tương tác với cơ thể chúng ta.
Theo triết lý phương Đông chúng ta, tất cả tồn tại đều là cá thể duy nhất. Do vậy khí của mỗi cá thể cũng là duy nhất. Trà cũng vậy. Mỗi loại trà có nguồn năng lượng riêng, cho nên trà khí cũng khác biệt. Từ xa xưa, các bậc hiền nhân thưởng trà đã chia Trà khí thành hai nguồn năng lượng Âm và Dương. Khí của năng lượng âm thì nhẹ nhàng, tiềm ẩn vì cốt của Âm là tàng kín. Vì vậy những cây trà càng lâu năm thì năng lượng âm của trà càng lớn. Tương tự, những chiếc lá trên cành càng dài thì âm khí càng nhiều và những chồi nhỏ ngắn hơn hoặc cây nhỏ tuổi hơn thì năng lượng dương càng lớn mạnh. Khí âm thì mềm mại mà cuồn cuộn hơn, hay nói cách khác, âm trà tạo sự rung động ở vị giác, cảm giác lẫn cảm quan quyến mịn và rền quyện trong khi Khí âm hay dương trà lại như búng như gõ, cảm vị như rộn ràng nhanh hơn. Khí dương mạnh ở tiền vị, khí âm bền ở độ sâu. Các giòng trà âm thiên ban đầu như tảng lờ nhưng bền quyện ở hậu vị, đặc biệt là sau mỗi lần ngâm, đơn cử như giòng trà Phổ nhĩ lâu năm.
Một cách khác để nghiệm các loại trà khí khác nhau là ở các trạng thái như sảng khoái, hưng phấn hay điềm tĩnh. Có những dòng trà giúp bạn định tâm, nâng cao tầng sóng rung động của tâm thức, mang đến nguồn năng lượng tiềm tàng cho bản thể của chúng ta. Những loại trà được hạ thổ như phổ nhĩ, trà đen hoặc trà đỏ thường được sử dụng trước lúc hành thiền, giúp ta đi sâu vô trạng thái tĩnh lặng của tâm thức. Có những dòng như lục trà, bạch trà lại làm tinh thần hưng phấn, làm ta cảm giác như những khóm mây bồng bềnh, tạm lánh xa những rắc trối của cuộc sống. Cũng có những dòng trà giúp tinh thần sảng khoái trong ngày mới, giúp ta đủ tự tin và dũng cảm tiếp tục bước đi trên con đường đã chọn. Tuy nhiên, dòng trà nào cũng có ngoại lệ của nó. Khi cảm nhận được nhiều hơn, bạn sẽ nhận ra các loại trà khi và chọn được trà phù hợp với mình trong từng cung đoạn của cuộc sống thường ngày.
Khi đã tiến về phía trước, bạn sẽ học thêm nhiều điều hay thông qua cảm nghiệm từ thực tế. Khi bắt đầu hướng về chiều sâu nội thể của tâm hồn, ta càng khám phá ra nhiều nguồn năng lượng xung quanh và nguồn năng nặng trong nội tại. Trà khí cũng vậy, theo thời gian, bạn sẽ cảm ngộ được những dòng chuyển động năng lượng khác nhau của trà tương tác với cơ thể, ví dụ theo chiều xoắn từ trước dần ra sau. Khí sẽ đi từ đỉnh đầu, dọc theo ống tủy đến các chi, và khi đủ mạnh mẽ, nó có thể bức phá các nơi bị tắt nghẽn, giúp cơ thể chúng ta khỏe mạnh. Quá trình tự trị này ban đầu sẽ hơi khó chịu, nhưng về sau, khi dần quen, cơ thể chúng ta sẽ dần được chữa lành. Hãy chú ý đến dòng năng lượng đang chuyển động trong cơ thể. Điều này sẽ giúp ta mở ra cánh cữa trong cuộc sống, giúp ta trải nghiệm sự phong phú và hòa ái, từ đó ta kết nối với trà, gắn kết với sự sống, gắn kết với chính chúng ta.
B. TRÀ KHÍ – DÒNG NĂNG LƯỢNG TỪ VŨ TRỤ
Một người yêu trà nên hiểu và cảm ngộ trà khí như là sự hàm dưỡng và tưởng thưởng bản chất của nó bởi vì tinh túy của Trà nằm ở cảm ngộ chiều sâu của các giác quan và dòng năng lượng của nó hoàn toàn nằm ngoài các đặc tính hóa học của lá. Chính sự những cảm ngộ này sẽ mở ra cánh cổng để chúng ta gắn kết mật thiết hơn với trà, rộng hơn nữa là kết nối với vật thể xung quanh.
Đạo lấy khí làm gốc. Cũng giống như Đạo, khí là một danh từ hàm nghĩa rất khó để bao quát trừ phi chính bản thân họ đã thực sự trải nghiệm nguồn khí. Có thể tạm cắt nghĩa Khí là năng lượng, là dòng chảy, hay đơn giản hơn khí là hơi thở – tổng quát hơn, khí là dòng năng lượng đang vận hành trong trời đất, là nguồn sống của vạn vật. Khí tương tự như prana trong Hindu hay Yoga của Ấn độ, là dòng chảy tinh tủy duy trì cho sự sống phát triển và thăng hoa. Khí sinh ra từ sự vận hành của vũ trụ, hoá thân vào từng thể sống trong vạn vật, cho nên chúng ta hoàn toàn có thể cảm nhận nguồn khí đang lưu xuất của cơ thể, rộng hơn là dòng khí đang dâng tràn trong đất đá, cây cỏ, động vật cũng như trong cơ thể người khác – và xa hơn nữa nguồn năng lượng vận hành trong trời đất. Chính vì vậy, từ xưa đến nay, khí được xem như là chìa khóa của các tông phái đạo thông qua thiền định và các bài rèn luyện thân tâm để tu luyện nguồn khí trong cơ thể, liên kết với vũ trụ.
Huyết shan cổ thụ vụ 2022
Trong lĩnh vực thể chất, khí là sự rung động của các hạt nguyên tử cấu thành nên tất cả vạn vật – là bản chất hữu hình của vũ trụ. Thực tế nền khoa học đã chứng minh, thế giới được cấu thành bởi các hạt nguyên tử dao động với tốc độ rất lớn, tồn tại dưới cả hai dạng sóng và hạt. Điều này hoàn toàn đồng nhất với các thuyết vũ trụ phương đông từ ngàn xưa, rằng tất cả vật chất đều do nguồn năng lượng thiêng liêng hình thành, tồn tại bằng cách chuyển động liên tục xung quanh nhân thể. Do vậy, thông qua cảm nhận dòng năng lượng này, ta có thể phần nào cảm nhận dòng năng lượng tồn tại trong vạn vật. Khí giúp ta gắn kết với Đạo, mở ra sự hiểu biết, giúp sự sống của chúng ta hòa hợp với thế giới vật chất.
Khí đã được ứng dụng rộng rãi trong mọi mặt của đời sống ở các nước phương Đông. Khi có sự giao thoa văn hóa Đông Tây, khí bị nhầm lẫn là tồn tại riêng bên trong vật chất, từ vật chất và là kết quả của vật chất. Điều này là đúng, nhưng chỉ đúng ở một khía cạnh nổi. Khí vật chất và khí phi vật chất thực tế đã là vấn đề tranh luận trong nội ban của tất cả các môn phái Đạo từ xưa đến nay, cho nên không có gì gây ngạc nhiên khi Đông Tây đồng thoại về định nghĩa Khí như vậy. Dòng Khí toàn thiện luôn bao gồm phần tối của Mặt Trăng.
Tuy nhiên, sự nhầm lẫn đó chỉ là nhầm lẫn về mặt lý luận định nghĩa triết học, còn thực tế cảm ngộ, Khí xa xưa và khí bây giờ hoàn toàn chúng ta có thể trải nghiệm nó một cách chân thực và rõ rệt.
Điều quan trọng để tiếp cận Khí không phải nằm ở khái niệm hình tượng giáo lý của một tôn giáo nào đó. Khí chỉ có thể được cảm ngộ khi con người biết lắng đọng và gạt bỏ đi những rườm rà trong tâm thức. Khí tồn tại và tuôn chảy bên trong bản thể chúng ta cho nên ta hoàn toàn có thể cảm nghiệm nguồn năng lượng dồi dào đó. Việc hiểu và lý giải khí chỉ là tiền đề để ta tìm hiểu ban đầu, và khi cảm nhận được nó, ta sẽ hiểu khí một cách khác hơn. Đây là nguyên tắc chung khi bắt đầu tiếp cận một vấn đề gì đó hoàn toàn mới lạ.
Bản thể vũ trụ là một khái niệm rất rộng lớn trừu tượng và khí vũ trụ là một trạng thái năng lượng tinh túy nhất. Càng phát triển xa trên con đường chân lý, dòng khí năng lượng không đơn giản chỉ là những cảm giác tinh tế mà chúng ta cảm nhận trong bản thể mình, chúng ta còn cảm ngộ được dòng khí chu lưu trong các thể sống khác, xa hơn nữa là trực ngộ về huyền vi của Vũ trụ – đây là những cảm nghiệm hoàn toàn mới lạ so với cảm nghiệm trong thể sống vật chất hữu hình ở môi trường chúng ta đang sống. Hay nói cách khác, khí là những làn sóng năng lượng vô hình chu lưu trong toàn bộ Vũ trụ. Tuy nhiên, bước đầu tiên vẫn là trải nghiệm những cảm ngộ tinh tế về khí trong bản thể. Đây là mối gắn kết gần gũi và bền chặt nhất với khí sóng vô hình, cho nên trọng tâm vẫn là dòng khí sóng tinh túy trong nội thể vì nếu không có kinh nghiệm về thể sống gần gũi nhất, ta sẽ hoàn toàn lạc lối trong những ngôn từ khái niệm diễn tả về khí cũng như không thể hợp nhất với chân thể của sự sống, của Đạo.
Thông qua nhận thức bản thân và thăng hoa những định kiến về nhận thức xã hội, nhờ vào các phương pháp thực hành đến trực giác, ta hoàn toàn có thể lĩnh hội được dòng khí bên trong thân tâm. Các phương pháp người xưa thường dùng là Thái cực quyền, Khí công, Yoga,… đến phương pháp đi sâu hơn là Thiền định. Bên cạnh những lúc thực hành tinh tấn, chúng ta còn phải trao đổi và học hỏi lẫn nhau qua các buổi gặp gỡ trò chuyện. Và Trà luôn có mặt trong giây phút suy tư độc ẩm hay trong những thời khắc vui vẻ xum vầy.
Các bậc hiền nhân thời xưa thường thưởng trà luận đạo và thiền hay trà khí luôn là một trong những đề tài cũng như yếu tố quan trọng. Khi thưởng ẩm, dòng khí của trà sẽ chu du hợp nhất với dòng năng lượng trong bản thể, giúp buổi thưởng trà có thêm những nét bừng sáng trong nhận thức, mang lại niềm vui và an lạc trong thâm tâm của mỗi người.
Không có một chuẩn mực nào để đánh giá dòng khí đang cảm nghiệm là đúng hay sai nhưng có một điểm chung để làm tiêu chí là sự nhẹ nhàng của cơ thể và an yên trong tâm hồn. Trà khí cũng vậy. Trà chỉ đóng vai trò trung gian để dòng khí chuyển động, nó lưu xuất trong trà, từ đó hòa quyện trong ta. Trà và ta, hợp nhất thành một.
Các loại trà khác nhau sẽ có dòng năng lượng khác nhau. Khi dòng khí thay đổi chiều chuyển động nó sẽ gây một số cảm giác như có một luồng nhiệt nóng ấm lưu chuyển nhanh hoặc dồn dập hay ran rần khắp cơ thể. Đôi khi dòng chí chỉ nổi trên lớp ngoài da thịt, nhưng có lúc nó thấm sâu trong cốt mạch, hoặc đôi khi chẳng có cảm giác gì hoặc giả nó quá tinh tế đến mức chúng ta khó mà cảm nhận. Dòng trà hữu cơ tự nhiên (không ướp hương và cây trà phát triển tự nhiên) hay những lá tươi non lại có khí trà thấm hậu, từ từ tăng dần trong suốt cuộc trà. Với vài tách đầu tiên, chúng ta hầu như không cảm ra dòng khí, nhưng sau khi thấm dần vào mạch tế bào, nó chầm chậm di chuyển tạo ra những rung động râm ran hay những tinh tế khác trong bản thể.
Những tương tác đầu tiên của tôi với khí thông qua những lúc thiền định và yoga chứ không đến từ thưởng trà. Nhờ các bài tập thở để làm dịu tâm trí, dừng những xung động trong tâm thức để tạo ra một khoảng không tĩnh lặng trong không gian sống của linh hồn. Từ đó tôi mới dần khám phá những rung động tinh tế trong bản thể. Qua nhiều năm tháng, từ từ chúng ta sẽ cảm nhận được dòng khí tuôn trào trong nội thể, từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong; từ tản mát mờ nhạt đến khí hội thành dòng, rung động đều đặn. Sau đó, dòng năng lượng này như ‘quét’ khắp cơ thể, lên xuống nhịp nhàng theo chuyển động từng nhịp của hơi thở, tạo thành làn sóng năng lượng dạt dào. Ban đầu, hầu hết các môn sinh đến với thiền thực hành do bị cuốn hút từ những kì bí của thiền mang lại cũng như những cảm nhận vi tế trước đây chưa hề được biết đến, cố tâm thiền bằng nhiều cách từ các loại tưởng khác nhau hình thành: thiền trong hơi thở, thiền trong hành động, thiền trong lời nói, thiền này thiền kia… nhưng lợi ích lớn nhất của hành thiền mang lại là sự bình thản, điềm tĩnh và lưu suất tự nhiên trong các tình huống ứng xử, an yên hơn so với mình trước đây.
Bên cạnh thiền định và các bài tập bổ trợ, một hình thức hành thiền khác giúp con người trở nên chính chắn, trầm tĩnh và khoan dung hơn được các bậc hiền sĩ trà nhân xưa nay thường nhắc đến là thiền trà. Nhiều năm trôi qua, cùng với sự truyền lưu trong huyết cốt, sự quyện kết giữa chúng ta với trà ngày càng bền chặt không còn ranh giới, ta chợt hiểu ra rằng chính dòng Khí giúp chúng ta gắn kết với nhau, và khí cũng là nguyên tố gắn kết ta với thế giới. Chính cảm ngộ này giúp ta tan quyện vào dòng khí của trà. Từ đó có những cảm nhận tinh tế hơn về Trà khí cũng như dòng khí của vật thể xung quanh.
Trà
Trà được nhiều tầng lớp trong xã hội yêu thích và trân trọng, đặc biệt là với những người tu tâm luyện tánh. Trong trà có chất Entheogens – một loại chất tồn tại trong thực vật có tác dụng tạo cảm giác hưng phấn và sảng khoái, cho nên từ thời xưa trong các nền văn minh cổ đại đã dùng các loại thực vật có Entheogen trong các nghi lễ tế tự. Trước khi trở thành một thú vui thưởng lãm, trà vốn là một loại cây được các thầy thuốc xem trọng, gọi là tiên dược. Đã đến lúc chúng tra nên đánh thức giá trị thật sự của Trà, không phải quay lại thời xa xưa với một số tập tục không hợp thời, thay vào đó là sự trân trọng đối với loài thực vật mang giá trị thức tỉnh tâm linh. Một số trường phái gọi Trà theo những cách mỹ miều không hẳn để nhân hóa mà là họ dành cho Trà sự trân trọng yêu mến khi cảm nhận được những công dụng và lợi ích mà trà mang lại cho thân tâm cũng như trong cuộc sống thường ngày. Thông qua ‘Trà’, mọi người cùng nhau tri ân thế giới sinh thực đồng tồn tại xung quanh cuộc sống chúng ta.
Đến Với Trà Khí
Hiện nay, hầu hết thưởng trà người ta chỉ chú ý đến hương hậu hay độ luyến mịn của trà mà không biết rằng trà vốn mộc mạc hơn thế. Nhiều người cảm thấy khái niệm về Trà Khí là quá sức trừu tượng, vẽ vời hoặc không cần thiết; đa phần sẽ bác bỏ hoặc giả như lại nằm ngoài kinh nghiệm của một người thưởng trà thông thường hoặc cho rằng trà khí là một trường phái nào đó liên quan đến tôn giáo hoặc đức tin; có lẽ họ đang nghĩ về một thế lực vô hình tác động lên cơ thể tạo nên một sự bùng vỡ trong niềm khoái cảm như câu ‘Khí đắc bách hội’ – tất cả nghe thật sự vời. Ngay cả đối với những người chuyên sâu về khảo cứu các thuyết về Đạo học, Khí đắc bách hội là một khái niệm quá vô hình và khó hiểu nếu không có trải nghiệm thực tiễn cảm ngộ dòng khí xuyên thông. Mặc dù để đạt khí bách hội cần trải qua nhiều duyên cơ lẫn kì ngộ, thế nhưng, dòng năng lượng của trà xuyên thông cơ thể là điều hoàn toàn chúng ta có thể lĩnh hội được nếu tuân theo một số nguyên tắc nhất định trong thưởng trà lẫn bản thân người thưởng phẩm. Trà khí trở thành chìa khóa quan trọng trong mọi khía cạnh của Thiền Trà, từ việc có được những lá trà ngon, đến nguồn nước, dụng cụ thưởng thức cho đến không gian thưởng trà và cả tâm thái của trà nhân. Nhưng dù chúng ta có cảm nhận được trà khí hay không, hãy nhớ rằng, thưởng trà giúp ta điềm đạm, an yên và vui vẻ.
Rất nhiều thảo luận về trà lâu năm tốt hay nước suối tốt hơn nước đóng chai, ấm cổ tốt hơn ấm hiện đại,… tất cả những yếu tố này đều bao hàm dòng khí. Nhiều người chỉ đăm đăm vào trà được ủ lâu năm đắt tiền bởi vì dòng năng lượng của nó rất tốt. Điều này không sai, nhưng chỉ nếu chú tâm vào hương hậu của vị giác, có rất nhiều sản phẩm thay thế trà vẫn cho ra vị nhưng chi phí thấp hơn rất nhiều.
Nước tốt nhất là nước suối đầu nguồn vì nơi nguồn nước nơi đây có thêm nguồn vi lượng và vì dòng nước tinh nguyên chảy nhẹ nhàng sẽ làm tăng nguyên khí khi pha trà. Và bất cứ ai từng thưởng trà trong ấm tử sa cổ đều đồng ý với ý kiến rằng ấm cổ sẽ nâng cao hương hậu. Cuối cùng, nguồn năng lượng khí của trà nhân cũng tác dụng đến khí trà không kém. Bởi vì năng lượng vốn cùng chung nguồn gốc, sau đó dung hòa trong bản thể của từng cá thể độc lập rồi từ đó tương tác với các trường khí của cá thể xung quanh. Cho nên, năng lượng của trà nhân có ảnh hưởng rất lớn đến trà khí. Nếu trong lòng an tĩnh, dòng khí trong cơ thể dồi dào làm cho con người vui vẻ. Người vui, vạn cảnh vui. Chính điều này làm cho sự tương tác hòa quyện với trà khí ở mức tối đa. Và tất cả những điều trên, góp phần làm thưởng trà trở thành hội lễ cho mỗi lần.
Khí là cốt của vạn vật, là cốt của Thiền trà, dù ta có nhận ra hay không, trà khí vẫn tồn tại nơi nó. Chính Trà khí đã giúp cho trà trở thành tri kỷ của các bậc hiền nhân ngày xưa, và đến bây giờ, nó vẫn là nguồn cảm hứng vô tận cho biết bao thế hệ. Học cách cảm ngộ với trà, ta học được cách cảm nhận luồng khí trong cơ thể, học cách quán chiếu nội tâm, trở thành một người điềm đạm, an yên và ung dung trong mọi lĩnh vực của đời sống thường ngày. Không chỉ là đại diện cho sự giản đơn thanh nhã, thông qua trà ta còn học được cách cảm thụ cuộc sống, cảm nhận niềm an tĩnh, cảm ngộ sự sống dạt dào đang tuôn thao bất tận trong bản thể chính mình và trong tất cả sinh vật đang tồn tại trong trời đất. Đây là triết lý hiện sinh của Trà, của Trời Đất và của toàn Vũ Trụ.
Thiền Trà
Khí là một cảm nghiệm rất khó để giải thích hoặc chia sẻ, khí có được khi chúng ta lắng đọng, gạn lọc dần những bóng chơn tâm đang chập chờn trong tư tưởng, loại bỏ những xa hoa của cuộc sống đời thường. Khí khai sáng nhận thức của con người. Giả dụ như khi thực hành thiền, chúng ta cố gắng để thăng hoa những chướng ngại thô thiển đến từ tâm ý thức, luôn cố gắng quán sát nguồn gốc tinh vi phát sinh tư tưởng hành vi cảm giác – đến một mức độ thuần chín nào đó, cơ thể chúng ta sẽ bắt đầu rung động ở tầng số cao và tinh tế hơn, lúc đó ta dễ dàng nhận thấy luồng khí đang dào dạt trong bản thể mình. Một điều rõ ràng rằng, dù với những người thiền định sâu hay không, các hạt nguyên tử trong tế bào chúng ta đều đang dao động với tầng số rất lớn, bất kể chúng ta có cảm giác được sự rung động của nó hay không. Thế nhưng điều đáng buồn là trong thời đại hiện nay, chúng ta đang dần đánh mất đi sự nhạy cảm tinh tế đó vì hiện giờ, ta chỉ tập trung chạy theo những kích thích từ cuộc sống bên ngoài, đơn giản như khi chúng ta sẽ thấy dễ chịu và thoải mái khi uống các loại trà hảo hạng.
Nói như vậy không phải chúng ta bác bỏ mà kèm theo, ta nên để tâm đến chiều sâu của các loại trà ngon hảo hạng đó. Bởi nhiều yếu tố như sức khỏe kém, ít vận động, ăn uống không điều độ,.. làm cho khí huyết trong cơ thể không lưu thông dẫn đến bế tắt hoặc trì trệ. Khi giải phóng khỏi cảm giác này, cơ thể bắt đầu có những cảm giác hoặc là bị rung động ở phần thô, làm cho cảm xúc dâng cao. Bên cạnh dòng khí trong cơ thể bắt đầu lưu thông, bản thân trà cũng mang đến những cảm giác không thích hợp cho cơ thể như nóng rực đột xuất, ra nhiều mồ hôi hoặc kích thích tim đập nhanh và dồn dập hơn. Bất kỳ tác động nào kể trên đều do dòng khí bế được lưu chảy hoặc là do loại trà hoặc lượng trà không phù hợp với cơ địa của mỗi người. Nó cũng xuất phát từ khí, nhưng không nên nhầm lẫn những cảm giác trên với dòng nguyên khí dào dạt trong cơ thể.
Dưới một góc độ thiển cận nào đó có thể đồng nhất caffeine với Khí, nhưng khí không gây cảm giác hiếu động mà là trạng thái an yên cùng với cảm giác ấm nóng trong lồng ngực hay là toàn bộ cơ thể, khí không gây ra mồ hôi hoặc nóng ran. Dòng năng lượng khí giúp ta điềm tĩnh ôn hòa, tỉnh táo trong nhận thức và dễ đi vào giấc ngủ an bình – hoàn toàn khác với caffeine.
Khi nhận ra những cảm giác đến từ trà hoặc khi giải phóng dòng khí bế, ta có thể từ từ lĩnh hội được dòng nguyên khí của thiền trà – của Đạo, vì nó luôn luôn ở đó. Thiền trà không phải là một khái niệm huyễn hoặc từ tâm trí ảo tưởng suy biện, không phải một niềm tin hay một trường phải tôn vinh nào đó. Nó là một cảm ngộ thực tế khi trà nhân lắng nghe bản thể mình, và với học thức nông cạn, tôi không đủ ngôn từ để mô tả cụ thể xúc tích về trà khí. Đối với nhiều người, thiền trà là một cảm giác rơn rơn nhưng lại như kim châm râm trên da thịt, hơi ngứa, có khi lại ấm áp hay mát mẻ ngấm ngầm lan tỏa khắp người nhưng lại làm ta nhẹ nhàng thư thái và hơn hết là khỏe. Đó là những làn sóng của các rung động làm ngứa ran nhưng tinh tế. Không một câu nói hay cách phóng bút nào đủ để nắm bắt cho trọn bản chất của khí.
Khí Trong Đời Sống
Từ thời xưa, y học Trung hoa đã chú trọng đến sự vận động của khí và phát hiện ra rằng bệnh tật là do dòng khí không lưu thông tại nơi đó. Bệnh tật hầu hết đều bắt nguồn từ sự tắt nghẽn của dòng khí trong cơ thể.
Châm cứu – sau này có thêm giác hơi, là một kỹ thuật nằm giải phóng những điểm tắt nghẽn đó. Thực tế Thiền trà cũng di chuyển trong cơ thể một cách trôi suốt như vậy, nghĩa là, nó cũng giúp ích trong việc phòng và chữa bệnh. Bằng cách thưởng trà với tâm thái điềm nhiên trong một không gian yên tĩnh thoải mái, trà khí thâm nhập vào các đường kinh mạch trong cơ thể, biến nó thành luồng dẫn cho dòng khí xuyên thông. Trà giúp cho đường tiêu hóa khỏe mạnh, giải trừ các cặn bã bám dính trên thành mạch máu, giúp tăng cường khả năng đề kháng cho cơ thể. Bên cạnh hành thiền, các bài tập thể chất cũng giúp máu huyết lưu thông, khai phóng dòng khí trong cơ thể, mang lại niềm vui và sự thanh thản trong đời sống giúp thân tâm khỏe mạnh. Nhờ sự chu du của khí giúp chúng ta phần nào cảm nghiệm sự vận động trong mình và sinh vật, từ đó cảm ngộ ‘đồng nhất thể’, tất cả là một và là toàn bộ trong trời đất này.
Quan điểm về ‘đồng nhất’ sớm đã xuất hiện trong nền y học Trung hoa. Trong ‘Hoàng đế nội kinh’ thông qua cuộc thảo luận giữa Hoàng đế và hiền sĩ Tề Bân khi vua hỏi về Khí, Tề Bân mô tả nó đơn giản như một phép đo thời gian bằng góc 150 so với 3600 mà quả đất di chuyển một năm xung quanh mặt trời. Vua không hiểu cách so sánh và mối liên hệ đó. Vốn là người đam mê Đạo giáo, ông cho rằng khí rất huyền bí khác hẳn với những thứ đơn giản bình thường mà Tề Bân nêu ra.
Những gì Tề Bân nói thực chất là những thay đổi nhịp nhàng theo chu kỳ quay của quả đất kết nối với hằng hà sa số hành hằng tinh trong vũ trụ, và khí chính là dòng chảy của sự tương tác đó, và được nhân gian gọi là tự nhiên, khí tiết, vụ mùa,… và đến cả cá nhân, tập thể, xã hội,… hay về sức khỏe… cũng nằm trong quy luật vận hành như thế. Nói chung, khí tồn tại khắp tất cả mọi mặt trong cuộc sống, và tất cả đều là đại diện từng phần của Khí.
Vào thời xa xưa, thiên văn học và chiêm tinh học được coi trọng hàng đầu và là điều kiện để nhà vua ra quyết lệnh đến các ngành nghề khác trong đất nước, và nó rất được các hiền sĩ ưu chuộng và là căn cứ để ‘ngồi một chỗ mà biết tất cả việc trong thiên hạ.’ Tề Bân ám chỉ với nhà vua rằng: hãy nhìn vào Tự nhiên, nhịp điệu của thiên nhiên và trời đất là câu trả lời hay nhất cho câu hỏi về khí và sự chuyển động của nó. Tuy nhiên, không có một khảo cứu cụ thể để lấy làm đáp án như nhất, tất cả đều nằm ở trí huệ chiều sâu của mỗi cá nhân. Đọc đến đây, tôi thấy rằng hoàng đế sẽ bối rối hơn cả trước lúc hỏi mặc dù con đường theo chân các vị hiền triết, nhà vua cũng đã bước đi. Chúng ta hãy học cách để có được sự gắn kết cơ bản với thiên nhiên, trở thành một phần và chính nó. Từ đó dòng khí 15 sẽ xuất sinh trong 360.
Giống như cuộc hành trình bất tận của chúng ta với bản thể chính mình, những khía cạnh tinh tế của Đạo và bản chất của Thiền là một quá trình siêu việt, không ngừng thăng hoa những giá trị đơn giản của sự tồn tại. Thoạt đầu, trà mang lại cho ta những khoái cảm, đem đến niềm vui, sự thích thú trong hương hậu của nó. Dần dần, khi bắt dầu cảm nhận được dòng khí của nó, phúc lạc của trà mời chúng ta đến thưởng lãm, cùng nhau khám phá những tầng sâu thẳm của thân tâm, của trà khí, của thiên nhiên và của Đạo.
Sự tương thông chúng ta có được thông qua trà chính là sự hiểu biết rằng không có cái gì tồn tại độc lập và khác biệt hoàn toàn giữa các khía cạnh trong trời đất vũ trụ, tất cả cùng tồn tại và cùng tương trợ lẫn nhau, cấu thành nên một tổng hòa toàn thiện. Và khí chính là nguồn năng lượng tương tác chu lưu và vận hành trong tổng thể này. Chúng ta có thể tập trung để cảm nghiệm nhận thức của sự tồn tại trong khoảnh khắc chúng ta đang sống, cảm nghiệm về dòng khí gắn kết chúng ta với nguồn năng lượng tổng thể, cảm nghiệm nó đang di chuyển ra vào giống như hơi thở đang tồn tại và gắn kết chúng ta với nhau, với thế giới này. Shunryu Suzuki đã từng nói: ‘Anh có nhận thức về vũ trụ dưới hành dạng của anh, tôi có nhận thức toàn thể dưới hình dáng của tôi. Cả tôi và anh đều đang xoay quanh cánh cữa. Nhưng cảm nghiệm này là cần thiết. Đây không phải cái gọi là hiểu biết, nó chỉ là một trải nghiệm thực tế của đời sống thông qua thiền định.’ Câu nói này diễn tả ngắn ngọn về quá trình mà chúng ta trải nghiệm hợp nhất những phân tách trong tư tưởng. Dòng năng lượng thiêng liêng đã hình thành trong bản thể chúng ta ngay từ khi chúng ta tồn tại cho nên mỗi cảm ngộ ta có được đều chan hòa trong dòng đại thể năng lượng đó. Bắt đầu từ khi ta có cảm ngộ chính mình, ta đã chính thức gắn kết ta với dòng chảy của cội nguồn linh thiêng, dòng chảy của Đạo.
Thông qua việc tập trung quán sát chính mình, chúng ta đã đi vào cánh cữa rộng mở dẫn đến vùng đất thánh của linh hồn. Chúng ta có thể quay về với thời kỳ trước đây, khi những kích thích từ thế giới bên ngoài chưa ồ ạt vào tâm trí. Thưởng trà trong một không gian tĩnh lặng yên bình và cảm nghiệm trà khí cũng như lắng đọng và bình thản thân tâm, ta đưa ta trở về với tâm hồn trẻ thơ của mình, cỡi làn gió mát trong ta đi đến ‘vùng đất của những người trường sinh bất tử’ mà Lỗ Tống nhắc đến trong bài ‘Thất bát trà’ nổi tiếng của ông.
C. TRÀ KHÍ – HỢP NHẤT CÙNG BẢN THỂ
Trong phần khám phá này, chúng ta sẽ đi vào một số phương pháp bổ trợ ban đầu để nhận biết dòng khí của trà đang chu du trong bản thể. Thông qua đó, hãy cùng nhau khám phá những cảm ngộ về Đạo thông qua thiền trà.
Dưới đây là một số khía cạnh tiếp cận thiền trà để thân tâm trở nên mẫn tiệp với trà khí. Đây chỉ là những cảm ngộ được các trà nhân truyền lại qua nhiều thế kỷ cho nên không phải là căn cứ hay lề lối áp dụng cho tất cả mọi người. Hãy nhớ rằng, mỗi cá thể có trường năng lượng khác nhau, cho nên sẽ có nhiều cách khác nhau để tiếp cận dòng khí sóng năng lượng. Hãy cảm nghiệm và tự thân điều chỉnh sao cho phù hợp, vì bạn mới là người duy nhất hiểu rõ bản thể của chính mình. Thư giãn, thả lỏng cảm xúc và lắng nghe cơ thể, dòng khí sóng sẽ đến với bạn.
Hơn nữa, những phương pháp này không dành chuyên cho học viên trà nhân, những người bắt buộc phải trải qua những khóa thực hành thiền, thái cực, khí công hay yoga… – những người đã tương đối cảm nhận được dòng khí trong cơ thể. Tuy nhiên, đối với người mới tiếp cận với khái niệm ‘Trà Khí’ hay còn ngờ ngợ về ‘năng lượng’ hoặc ‘dòng chảy’ thì những phương pháp dưới đây có thể giúp các bạn định hướng tổng quát về những khái niệm trên, qua đó dễ dàng tiếp cận với dòng khí trong tự nhiên cũng như trong bản thể.
Trên lí thuyết, chúng ta luôn dành thời gian để thực hành thiền định nhằm mục đích để làm cho tâm trí lắng đọng bằng cách thông qua theo dõi hơi thở ra vào của chính mình (hoặc là những phương pháp thiền của các tông phái). Không quan trọng là người thiền lâu năm hay chỉ mới bắt đầu, quán sát hơi thở là phương pháp thiền định chủ yếu bởi vì chúng ta ngày nay nhờ những giây phút thực hành trong yên tĩnh phần nào giúp tâm trí thư thả, gạn lọc phù hoa, trở về thuần chơn. Nếu không có tâm thái điềm tĩnh, chúng ta không thể có sự tập trung trong công việc hàng ngày, càng không thể tiếp cận với những khía cạnh tinh tế trong cuộc sống, không thể làm chủ thân tâm, luôn bị ngoại cảnh cuốn hút. Thưởng trà cũng như thế. Đến với trà là đến với an yên, vì có bình yên, chúng ta mới cảm nhận được hương hậu trong mỗi lần trà, từ đó dễ dàng nhận biết dòng khí đang lưu thông trong cơ thể, rồi từ từ sự kết nối với bản thể dẫn đến sự gắn với với trà khí ngày một rõ ràng hơn.
Hãy nhớ rằng, những phương pháp dưới đây chỉ là trung gian giúp bạn nhận ra dòng khí trong mình đang gắn kết với dòng khí của trà, rồi bạn sẽ nhận ra rằng tất cả những trải nghiệm về trà, về sự an yên hay những cảm ngộ khác đều đến từ chính chúng ta, phương pháp chỉ là phụ trợ, căn bản ở tâm hồn. Đây là ý nghĩa thật sự của thưởng trà chứ không phải nhằm để nói hay đánh giá về Khí. Đối với các trà nhân, luyện khí là một phần của con đường đến với Thiền trà, đến với Đạo, trở về với sự sống chân chính trong mỗi con người,
THỜI GIAN THƯỞNG TRÀ
Ai cũng cần có không gian và thời gian cho riêng mình. Vì chúng ta luôn hối hả trong cuộc sống nên việc dành ra thời gian cho lắng đọng là điều cần thiết để thư thả tâm hồn, trả lại mọi suy tư cho cuộc thường ngày. Đối với người mới thực hành thiền trà thì khoảng thời gian này vô cùng cần thiết để tạo một thói quen cũng như không quan để rèn luyện thân tâm, nhìn lại chính mình, cảm nhận những thay đổi tinh vi trong cuộc sống. Nếu không, chúng ta giống như con thuyền mãi lênh đênh khi trời nổi sóng.
Điềm nhiên giúp ta dễ dàng cảm nhận điều gì đang diễn ra trong cơ thể, từ đó cảm nhận dòng khí của trà thêm rõ ràng hơn. Do vậy, ban đầu nên dành thời gian cụ thể, tránh để các phiền não tác động lên mình, nếu có thể bạn tập các bài tập thở hoặc nghe một vài bản nhạc nhẹ nhàng, hoặc chỉ cần ta ngồi tĩnh lặng trong lúc thưởng trà để gạn đi những mối lo toan từ cuộc sống bình thường gây ảnh hưởng đến an yên của tâm trí. Nếu phương pháp này có tác dụng, hãy dành thời gian để trải nghiệm, từ từ và kiên nhẫn. Hãy nhớ rằng, sự thư thả và yên bình chỉ đến với thời gian rảnh rổi trong công việc cũng như của tâm trí khi chúng ta để những vấn vương bên ngoài giây phút thưởng trà.
KHUNG CẢNH THƯỞNG TRÀ
Không gian trà nên được trang trí theo lối đơn giản mà thanh nhã với ánh sáng dịu nhẹ và yên tĩnh, tốt hơn nếu không gian được thông thoáng tự nhiên vì sẽ tạo cho chúng ta cảm giác thoải mái với những trang trí như cây cảnh, chậu hoa, những bức thủy mặc hay thư pháp… nhưng tổng thể không gian nên hướng đến sự đơn giản trong lối trang trí cũng như trong trà cụ. Tổng thể màu sắc nên chọn màu sắc trầm ấm nhu hòa để người thưởng trà tránh bị phân tán bởi ngoại cảnh trong không gian.
Một không gian đẹp và tao nhã sẽ giúp chúng ta dễ nâng cao tầng sóng rung động, tạo điều kiện cho cảm ngộ về ‘ở đây – bây giờ’ được rõ ràng hơn. Những vật trang trí trong không gian nên chọn những vật thể tự nhiên nhằm tạo cảm giác ấm cúng và sinh động, góp phần giúp cho tâm trí trở nên thư thả, tăng cảm ngộ của chúng ta đối với dòng khí. Không cần thiết để chi một khoản lớn chi phí để tạo không gian trà, hãy tạo không gian phù hợp cho bạn với những gì hiện có. Quan trọng là cảm xúc chúng ta đặt vào không gian.
Tiếp đến là bầu không khí của buổi thưởng trà cần phải mang lại cảm giác thanh bình, phù hợp với điều kiện thời tiết tự nhiên. Hãy tạo cho khách thưởng trà đến trà thất hay phòng trà nhà bạn sự thanh thản và bình yên khi họ thăm viếng; nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, không gian,… cần được chuyển từ từ để tránh làm cho cơ thể và cảm xúc bị đảo lộn. Điều này sẽ giúp ích trong việc cảm nhận những vi tế trong bản thể.
Trang phục nên chọn những tông màu ấm nhã, rộng rãi. Thoải mái là điều quan trọng nếu chúng ta muốn để mình thư giãn, để trọn yên vui trong những lúc thưởng trà, tạo môi trường thuận lợi cho việc cảm nghiệm dòng khí, hay xa hơn – là gắn kết với Đạo.
LẮNG ĐỌNG
Có lẽ quan trọng nhất cho những lúc thực hành cảm khí là sự yên tĩnh, đầu tiên là yên tĩnh trong không gian. Thưởng trà cũng vậy. Sau những giây phút với cuố sống, chúng ta nên đến với trà trong không khí của sự bình yên và lắng đọng, và hầu như điều này không thể đến nếu ta mắt kẹt trong một không gian xáo động. Dù là trà hay Đạo, dù chỉ đơn thuần là thưởng hay uống, tất cả những người đến với trà hầu như sẽ lựa chọn cùng trà trong một không gian yên bình và thư thái, một không gian lánh khỏi những căng thẳng của cuộc sống đời thường. Đây là lý do nên tạo cho không gian thưởng trà một môi trường an tĩnh.
Đôi khi trà cũng mang tính chất giao tiếp, thế nhưng, dùng trà để mang lại sự thoải mái cho bạn bè, đồng nghiệp hay đối tác cũng góp phần làm cho mối quan hệ trở nên hòa ái và dễ dàng hơn. Tuy nhiên, dùng trà để tạo mối quan hệ lại là một phần nhỏ so với đại đa số còn lại. Hầu như, thưởng trà là cảm nghiệm lá nước, thưởng phẩm hiện tại, ta thưởng chính ta, cho nên sự yên tĩnh là điều quan trọng đặt lên hàng đầu.
Đối với người mới bước chân vào thiền trà, trò chuyện chỉ kích thích giác quan tập trung ra bên ngoài bản thể hơn là tập trung cảm nghiệm cảm giác bên trong. Những bậc hiền sĩ, thiền sư trước kia, thưởng trà luận đạo bởi vì họ thông ngoài thấu trong, là một đẳng giới cao trong thiền trà. Còn chúng ta, đầu tiên là tập dần từng bước. Đối với những ai đang luyện tập khả năng cảm ngộ dòng khí, nói chuyện chỉ mang chúng ta đi ra khỏi thực tại, rời bỏ quê nhà lập thân phương xứ. Cho nên một môi trường lắng đọng an tĩnh là điều cần thiết cho cảm ngộ trà khí, trực chỉ nội tâm, giao tiếp thực tại. Đối thoại với mọi người sẽ làm tâm trí bị xao lãng, khó nắm bắt những vi tế đang diễn ra trong bản thể chính mình.
Hãy học cách yên lặng. Yên lặng không phải không lên tiếng, không phải là một trạng thái sơ cứng trong không gian hoàn toàn không tiếng động. Kèm với không gian thanh bình là cảm thúc thư thả an yên của thân tâm. Đây mới là trạng thái của yên tĩnh. Phương pháp tập trung yên lặng là hướng sự chú ý của mình vào hơi thở, lắng nghe hơi thở của chính mình, đi vào khoảng không gian tĩnh lặng trong tâm hồn.
Hãy từ từ và nhẫn nhại, đừng thúc dục và ép buộc thân tâm đi tìm khoảng không cho riêng nó. Rất nhiều người – ngay cả những trà nhân hay thiền sư, hiền sĩ chân chính, đôi lúc vẫn cảm thấy khó chịu với sự yên lặng. Nhưng đây chỉ là giây phút nhất thời. Khi đã trải nghiệm sự tĩnh tại đó – cùng với trà, chúng ta có thể hàng giờ liền trôi qua chỉ với sự yên vui sẵn có trong thân tâm.
Sự an yên bên ngoài luôn ngầm nhắc chúng tra về sự yên bình trong tâm thức để tâm hồn hoàn toàn an nghỉ trong khoảng không gian tuyệt vời đó. Khi thành thục hơn, chúng ta vẫn giữ được an yên ngay cả khi môi trường náo nhiệt. Đó chính là vùng đất hứa của nội tâm. Tuy nhiên, thưởng trà vẫn tuyệt nhất trong không gian tĩnh lặng; và với những giây phút ấy, đôi khi tâm thức ta bừng sáng với những cảm ngộ mới lạ về trà, hay những trải nghiệm mới mẻ trong linh thức. Thông qua trà, ta học được cách tập trung vào dòng khí sóng. Từ đó, nhiều cánh cữa khác liên tiếp được mở ra đi kèm với sự khỏe mạnh nơi thể xác, bình yên ở nội tâm.
Bắt đầu thưởng trà với sự an yên. Nếu muốn thảo luận một vấn đề nào đó, hãy dành những ngôn từ hòa nhã và cảm xúc chân thật giao cảm với trái tim. Khi đó, bạn sẽ nghe mình đang nói những điều quan trọng yên vui cho mọi người.
Chúng ta nhận ra những bản nhạc yên bình thường là những bản nhạc không lời. Chúng truyền đến những rung động vi tế và cần chúng ta thâm nhập vào giai điệu để cảm xúc lấy nó. Âm nhạc tồn tại trong thiên nhiên từ thuở trời đất hình thành, thông qua những làn sóng rung động vi tế của cây cối, cỏ hoa, động vật, núi non, sông hồ, biển cả,… tất cả tạo thành bản hợp xướng của thiên nhiên. Trà được trời đất nuôi dưỡng, được âm nhạc ru ca, từ đó mà kết quyện hài hòa với nhau. Được nghe được một bản nhạc phù hợp với giây phút thực tại là cả một niềm vui khôn tả.
THỰC PHẨM
Hãy nhớ rằng, Thiền trà không chỉ là sự bình yêu trong giây phút thưởng trà, trà khí còn là sự an nhiên trong thân tâm của mỗi con người. Khi đã nếm trải những khoảnh khắc an bình trong tâm tưởng, chúng ta sẽ luôn mãi đến những thời khắc yên vui đó và tâm hồn sẽ dần rời xa những ràng buộc thúc ép của cuộc sống đời thường. Đơn giản, vì bình yên là hạnh phúc phát ra từ nội tâm cho nên vật cảnh bên ngoài không thể nào thay thế sự kì diệu đã từng kinh trải, nếu có thì cũng chỉ là giây phút khỏa lấp tạm thời khi tâm thức niệm về những bình an từ nguồn cội xa xôi.
Song song với những phút giây nếm trải không gian bình yên chính là chúng ta đang trải nghiệm cuộc sống của mình dung hòa với bản thể của Đạo – hợp làm một với thể sống Tự nhiên, ta đồng thời cũng nhận ra cuộc sống bị lôi cuốn bởi ngoại cảnh trước kia gò bó và chập hẹp thế nào bởi giác quan giờ đây đã trở nên mẫn cảm hơn với những vi tế đang tồn tại trong trời đất từ môi trường tự nhiên đến hoàn cảnh xã hội, thói quen ăn uống sinh hoạt…
Giác quan càng trở nên tinh tế, ta càng nhận ra một sự thật đơn giản là những gì chúng ta đưa vào bản thể như tư tưởng, đồ ăn thức uống sẽ hòa quyện và trở thành một với ta. Chúng ta trở nên hòa ái nếu để những điều vui vẻ đi vào tâm tưởng, sẽ hiền lương nếu lòng mình hỉ xả bao dung, sẽ trà khí nếu để tinh túy của trà dung nhập bản thể… và sẽ mộc mạc như trà nếu lối sống uống ăn của ta cũng giản đơn như nó.
Những người thường xuyên luyện tập các bài luyện khí hay hành thiền thường có một điểm chung đó là đa phần họ đều dùng chế độ ăn thanh đạm lành mạnh thiên về rau quả hoặc giả như có dùng thịt cá, họ đều dùng ở chế độ phù hợp và cách xa giờ luyện khí cũng như hành thiên vì đạm động vật khó hấp thụ vào cơ thể, ảnh hưởng đến quá trình vận khí và cảm nhận nguồn khí đang vận hành trong bản thể. Điều này đã được các trường phái khí đạo gia gìn giữ cả nghìn năm nay. Thêm vào đó, vì đã nhận biết dòng khí sóng lưu xuất nên các giác quan trở nên mẫn cảm tinh tế hơn, họ đã cảm ngộ được sự sống của mình đang tương tác với sự sống từ môi trường xung quanh và tất cả cùng hợp chung gắn kết làm một trong đại thể của trời đất. Chính từ đó, họ lựa chọn ăn uống thuần tự nhiên để bảo lưu dòng khí sống, để nâng cao tầng sóng rung động, kết nối với thiên nhiên. Ngoài ra, khí nhân cũng hạn chế số lần ăn trong ngày để cho bao tử khỏe mạnh, dễ dàng trong quá trình khí thở lưu thông.
Nhiều người sẽ lựa chọn ăn nhẹ trước hoặc trong các buổi thưởng trà và tốt nhất là đồ ăn với nhạt vị để tránh kích thích vị giác. Không nên uống trà lúc đói, vì sẽ gây đau choáng hoặc xuất mồ hôi – đó là cảm giác say không tốt cho cơ thể. Ngược lại ăn quá nó sẽ ảnh hưởng đến cả năng vị giác và khứu giác, đồng thời, bao tử đầy sẽ không còn chỗ cho dòng khí lưu thông, thưởng trà sẽ mất đi ý vị. Lão tử nói: cái dụng của vạn vật nằm ở chỗ trống không. Trống không phải là không có, không phải là suy cạn. Trống là rổng, rổng là linh. Đây là cái chỗ diệu của khí – là Thiền trà của trà nhân.
TRÀ KHÍ
Tựu chung, Trà khí biểu hiện rõ nhất ở tổng thể. Tuy nhiên, mỗi lần dùng trà sẽ không thể nào toàn thể giống nhau, sẽ có những sự thay đổi đồng nhất – ngay cả khi bạn thưởng một loại trà trong cùng một không gian, trà khí cảm ngộ không bao giờ hoàn toàn giống. Con người không ai có thể tắm hai lần trên cùng một giòng sông. Thế nhưng, mỗi lần tắm, mỗi lần thưởng trà đều mang lại những sảng khoái tươi sáng và mới mẻ. Tất cả đều tươi trẻ, tất cả đều trinh nguyên.
Suy cho cùng, trà khí không chỉ đơn giản là một cuộc thưởng trà mà nó còn là sự tương tác giữa môi trường-trà-nhân thể. Bởi vì động vốn là quy luật bất biến của vũ trụ, chúng ta là thể sống trong trời đất nên không ngừng biến đổi, không ngừng hóa sinh. Tất cả đang vận hành, há gì trà khí dừng trụ?!
Nhưng sự vận hành tổng thể nào mà không có nguyên tắt chung của nó. Trà khí cũng vậy. Dưới đây là một số tác động mà Trà khí đang vận hành chính nó.
Trên đỉnh đầu:
Khí trà có thể xông thẳng lên huyệt bách hội trên đỉnh đầu, trán hoặc vòng qua sau đầu làm rung động đến phần gốc tủy nếu trà đang dùng là các dòng trà thượng phẩm được ủ lâu năm. Điều này ban đầu sẽ gây cơ thể cảm giác căng hơi trong các đường gân mạch hay mạnh hơn là gây rần khắp cơ thể.
Đôi lúc ta sẽ cảm giác ngứa nóng quanh viền mắt, má hoặc hai bên tai vì khí đang lưu thông trong cơ thể. Người thưởng trà lúc này sẽ có những biểu hiện như xoa vùng nhãn cầu, quanh vùng mắt hay các huyệt đạo thái dương, xoa tai… Khí được chạy xung quanh phần đầu theo hình xoắn ốc.
Trong bản thể:
Thông thường, khí lưu chuyển theo hai kiểu: Hoặc là khí chu du ngược ra trước theo từng đợt sóng vi tế, đôi khi sẽ cảm thấy như một vòng xoắn ốc đang bao bọc cơ thể. Hoặc là khí lưu xuất tạo nên nhịp đập từng hồi đều bên trong cơ thể.
Chúng ta đôi lúc cũng cảm thấy sự chuyển động giống như kết rồi mở khi dòng khí gia tăng bên trong cơ thể. Đây không phải là một loại kích thích cơ năng lưu động mà là một loại hưng phấn sảng khoái dâng tràn từ bên trong, một loại cảm giác rơn rơn trong gân tủy, lưu xuất khắp châu thân.
Đôi khi khí làm cho các nơi bị tắt nghẽn được lưu thông do chế độ ăn uống sinh hoạt không điều độ, lúc này trà khí sẽ làm cơ thể xuất mồ hôi, thậm chí mạnh hơn là bị nhói ở một số nơi khí bế, hoặc là nóng ran, hoặc là tim đập mạnh liên hồi, gây choáng đến khó chịu. Những hiện tượng này sẽ thuyên giảm khi cơ thể dần thích ứng với loại trà hiện dùng.
Đôi khi, trà khí cũng giúp giải phóng cảm xúc, tạo ra những tiếng cười sảng khoái hoặc những giọt nước mắt trên đôi môi đang mỉm cười hạnh phúc. Đây là thời khắc đánh dấu niềm hân hoan và sự phúc lạc của tâm hồn bắt đầu chớm nở trong nội thể trà nhân.
Đôi khí sẽ rượt qua da, đôi khi khí làm rơn trong thịt. Nếu khí trà đủ đậm cơ thể chúng ta sẽ cảm giác như có một nguồn năng lượng từ trong phát ra bao bọc lấy mình, làm rung động ấm áp và râm ran.
Hay như cảm giác có luồng khí giáng xuống bất ngờ, giống như ta đang đứng dưới vòi nước…
Người muôn màu, không gian muôn vẻ, trà khí muôn phương… từng loại cảm giác khí trong cơ thể đều mang lại những trải nghiệm bất ngờ và thú vị.
Cảm giác ở tay chân:
Khí dễ dàng nhận ra nhất là khi nó di chuyển đến lòng bàn tay vì lúc này khí sẽ tạo cảm giác tê tê trướng ở các đầu ngón tay. Nhiều người sẽ cảm giác như một cơn nhói nhẹ, đánh tiếng cho sự tập trung cảm nhận dòng khí của trà.
ĐÁNH ĐỘNG NHẸ – TRÀ KHÍ TÍNH ÂM
Đồ hình Âm – Dương đã tồn tại từ xưa ở phương Đông, hay rộng hơn là đã có ở các nền văn minh cổ từng tồn tại trên thế giới. Nó thể hiện cho sự tương tác gắn kết nhất thể, là quy luật vận động của toàn thể vũ trụ. Âm sinh ra dương, Dương trưởng dưỡng âm – cứ thế tạo nên mối quan hệ khắn kít, là giềng mối hình thành nên sự sống, tồn tại song hành. Nói ngắn gọn hơn là Âm-Dương không thể tồn tại độc lập. Vạn vật không một sác-na dừng trụ cho nên về nguyên tắt không một Âm Dương nào thuần túy, vì nó luôn vận động, âm dương tương tác nên không ngừng hóa sinh cho nhau. Âm đại hiện cho ẩn tàng, hướng nội, nhẹ nhàng tinh tế. Trong cuốn Thất Chơn Nhơn Quả của đạo gia từ thời Tống có đề cập đến thể Âm – Dương như sau: ‘Dương là minh sáng rõ ràng – Âm là tĩnh lặng hấp dẫn.’ Âm – Dương hòa hợp, vạn vật khởi sinh.
Thể khí này làm cho con người điềm tĩnh, thân tâm an lạc nhẹ nhàng. Nó là một dòng khí thanh nhẹ như một nhịp điệu hướng vào bên trong, mềm mại như mây trắng trên nền trời trong xanh. Sự dịu dàng của nó sẽ từ từ ngấm sâu vào nội thể, ngay cả khi các giác quan cảm ngộ nó dần qua đi, hậu Trà khí tính âm vẫn còn lưu lại, thư thả và thoải mái. Thông thường, dòng Trà này thấm sâu, tồn tại lâu và được cơ thể hấp thụ nhiều hơn. Chính vì vậy nên dòng năng lượng của nó cần thời gian để ngưng tụ nhưng lại tồn lưu bền bỉ dai dẳng.
TRÀ KHÍ TÍNH DƯƠNG – KHÍ TRÀ MẠNH MẼ
Dương biểu hiện ở cứng chắc khỏe mạnh, tạo ra sự khai phóng dòng năng lượng trong vũ trụ. Nó đại hiện cho sự sinh trưởng và hướng ngoại. Dòng năng lượng này rất mạnh mẽ và chớp nhoáng, dữ dội và cuồng nhiệt, cuối cùng lại bùng cháy tạo thành muôn ngàn vi tế, biến hóa không cùng. Trong đồ hình Thái cực, màu đen tượng trương cho Dương, vì từ trước đến nay, không một bậc cao nhân hiền sĩ đắc ngộ nào có thể khẳng định mình hoàn toàn thấu triệt huyền vi của tạo hóa, cho nên màu đen để nói lên sự huyền mông không cùng. Người xưa lấy Mặt trăng dịu dàng cho Âm, và Mặt trời rực rỡ tượng trưng cho Dương khí. Đêm ẩn tàng, ngày sống động.
Loại trà khí này thường đánh vào các giác quan ngay ở ngụm đầu tiên, làm cho dòng khí xông thẳng đỉnh đầu, đôi khi gây cảm giác tê rần. Nó sẽ làm cho cơ thể phản ứng như ra mồ hôi, nóng, hoặc tim đập nhanh nhưng đây là do dòng khí bế được khai phóng, tạo ra một cảm giác mạnh tác động lên thân thể. Trà khí tính dương càng mạnh càng có xu hướng như:
Cảm giác khoảng gian ngừng lại, tạo ra khoảng trống ngay chính trong thân thể, tựa như những hạt nguyên tử chuyển động chậm hơn, tạo ra những bước sóng dài hơn. Hay mang cảm giác nhanh mạnh như có một dòng nước rổng dào dạt tuôn trào khắp đường kinh mạch. Loại khí này có độ nồng cao, làm gia tăng chuyển động của các hạt nguyên tử, kết hợp với làn khí sóng trong bản thể, tuôn thao bất tận.
Như đã đề cập ở phần trước, trà đầu tiên được dùng trong y học. Văn hóa phương Đông lấy khí làm cốt, lấy tâm làm thân, tất cả bệnh tật trong cơ thể đều do khí bế tâm uất mà ra. Chữa bệnh phải chữa từ gốc. Cùng sự kết hợp với các bài tập thể dục để vận hành khí huyết, người bệnh cần để tâm thái vui vẻ điềm nhiên thì bệnh sẽ thuyên giảm.
Bệnh nhiều dạng, nhưng chủ yếu do tâm bị tổn bơi lo lắng u sầu hoặc tâm phóng ngoại gây thương đến thân thể. Đối với tâm tổn do phiền não đè nặng, nên sử dụng các loại trà khí tính dương để giải phóng cảm xúc và các điểm khí bế; còn tâm động loạn cần sử dụng khí trà tính âm góp phần điềm đạm thân tâm, bình tĩnh cảm xúc.
Hương hậu và trà khí đều quan trọng. Với loạt bài Thiền trà này hy vọng giúp các bạn hiểu thêm về tinh túy của trà, những tác động của trà lên thân tâm. Tuy nhiên, đây chỉ là những phân tích mang chiều hướng cá nhân và chỉ đề cập đến một khía cạnh nhỏ trong thế giới rộng lớn bao la của Thiền trà. Điều quan trọng là thông qua trà, ta tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn, kết nối ta với chính mình, đồng cảm với mọi người, gắn kết ta với tinh thể sống của trời đất, quay về với Đạo, làm một với Tự nhiên.
